Wartości pH w czyszczeniu


19.02.2020

W czyszczeniu wartość pH wskazuje, czy roztwór czyszczący jest kwaśny, obojętny czy zasadowy.

Co oznacza „pH”?
Skrót pH (łac. Pondus Hydrogenii) oznacza w tłumaczeniu masę wodoru. Wartość pH wskazuje więc stężenia jonów wodoru (protonów) w roztworze.

dużo protonów = odczyn kwaśny
mało protonów = odczyn zasadowy

Co oznacza skala pH?
Zakres pomiarowy wartości pH wynosi od 0 do 14. Rozróżnia się trzy kategorie:

wartość 7 = pH neutralne (odpowiada czystej wodzie)
wartość poniżej 7 = pH kwaśne
wartość powyżej 7 = pH zasadowe)

 

Jak określa się wartość pH?
Wartość pH roztworu czyszczącego najłatwiej jest zmierzyć za pomocą paska testowego pH (pałeczki wskaźnikowej odczynu pH). Pałeczkę wskaźnikową zanurza się na kilka sekund w roztworze czyszczącym. Ważne: wszystkie pola testowe muszą być zwilżone roztworem. Pasek testowy wskaże zmierzoną wartość pH.

Dlaczego mierzy/określa się wartość pH?
Wartość pH wskazuje, do czego nadaje się środek czyszczący. Ze względu na zdolność rozpuszczania kamienia wapiennego kwaśne środki czyszczące stosuje się do czyszczenia urządzeń sanitarnych i toalet, natomiast alkaliczne lub neutralne środki czyszczące są idealne do czyszczenia kuchni i mycia naczyń. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku zbyt kwaśnych lub zbyt zasadowych środków do mycia podłóg. Silnie kwasowe środki czyszczące atakują niektóre rodzaje podłóg (np. wapień), natomiast silnie zasadowe środki czyszczące są problematyczne w kontakcie z niektórymi kolorowymi wykładzinami podłogowymi lub linoleum.

Podstawowe zasady:

  • Większość zabrudzeń mineralnych (kamień wapienny, kamień urynowy itp.) jest rozpuszczana przez kwaśne środki czyszczące.
  • Tłuszcze i oleje organiczne są częściowo (w zależności od stopnia zasadowości) przekształcane w formę rozpuszczalną w wodzie i usuwane za pomocą zasadowych środków czyszczących.

ALE: Istnieją również środki o odczynie kwaśnym lub neutralnym, które znakomicie usuwają zabrudzenia organiczne – są to detergenty zawierające środki powierzchniowo czynne (substancje aktywne). Większość alkalicznych detergentów zawiera środki powierzchniowo czynne i/lub rozpuszczalniki, które znacząco zwiększają efektywność czyszczenia. Stosuje się je na przykład tam, gdzie silnie zasadowe środki czyszczące mogłyby być szkodliwe.

Przykład: środki zasadowe vs. środki powierzchniowo czynne w higienie ciała: włosy mają tendencję do przetłuszczania się. Nie myje się ich jednak silnie zasadowym szamponem, lecz szamponem o neutralnym pH. Powód: nadmierna zasadowość byłaby szkodliwa dla skóry (głowy i rąk).

Poniższa tabela zawiera zestawienie trzech zakresów pH:

Kwasowe środki czyszczące Neutralne środki czyszczące Zasadowe środki czyszczące
Środki do czyszczenia toalet Uniwersalne środki do mycia Środki czyszcząco-odtłuszczające do kuchni
Środek myjąco-pielęgnujący do sanitariatów Środek do czyszczenia na bazie alkoholu Środek do mycia zasadniczego PCW
Środek do usuwania kamienia wapiennego Środek do czyszczenia z dodatkiem substancji zapachowych Środek do czyszczenia piekarników i grillów
Środek do usuwanie zacieków cementowych Środki do czyszczenia szkła Środek do czyszczenia przemysłowego

 

Jakie zagrożenia wiążą się z ekstremalnymi wartościami pH?
Silnie kwasowe lub silnie zasadowe roztwory mogą powodować szkody dla zdrowia, środowiska i materiałów, szczególnie w przypadku niewłaściwego stosowania. W szczególności mogą podrażnić i uszkodzić skórę. Tylko zakres pH pomiędzy 6 a 8 stanowi niewielkie zagrożenie.

Wskazówka bezpieczeństwa: Przy pracy ze wszystkimi środkami czyszczącymi niezbędne są środki ochronne (okulary ochronne, rękawice ochronne, przestrzeganie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej). W każdym przypadku trzeba unikać kontaktu ze skórą i oczami.

Kiedy wykonuje się testy pH?
Testy pH są zalecane w następujących sytuacjach:

  • Czyszczenie zasadnicze Jeśli po czyszczeniu zasadniczym (=usunięciu powłoki) ma być nałożona nowa powłoka, podłoga musi mieć koniecznie odczyn neutralny. W przeciwnym razie nowa powłoka nie połączy się idealnie z podłogą. Płukanie pomiędzy tymi procesami jest niezbędne. Po zakończeniu cyklu płukania można sprawdzić za pomocą pałeczki wskaźnikowej odczynu pH, czy podłoga powróciła już do zakresu neutralnego (między 7 a 8) lub czy konieczny jest kolejny cykl płukania. W tym celu na różne miejsca podłogi nanosi się niewielką ilość wody, a następnie sprawdza każdy punkt wodny za pomocą pałeczki odczynu pH. Jeżeli wartość pH wynosi 7, na podłodze nie ma już roztworu czyszczącego.
  • Szkolenie nowych pracowników: Aby nowi pracownicy w branży czyszczącej lub osoby zmieniające branżę zyskały wyczucie w zakresie wartości pH i prawidłowego stosowania środków czyszczących, często pomocny jest pokaz testu pH.
  • Ocena nieznanych środków chemicznych: Jeżeli personel sprzątający pracuje z nieznanymi mu środkami czyszczącymi lub środkami bez etykiet, test pH zapewnia jasne określenie obszaru zastosowania. Uwaga: Nieoznakowanych pojemników z chemikaliami nie wolno umieszczać na półce! Należy je niezwłocznie przekazać przeszkolonemu specjaliście w zakresie czyszczenia, który je prawidłowo zutylizuje.

Powszechne błędne przekonanie i przesadne uwzględnianie wartości pH w praktyce
Rozprawmy się ze starym mitem o czyszczeniu: Wielu pracowników sprzątających uważa, że profesjonalne środki czyszczące nie są w stanie usunąć kamienia i tłustych zabrudzeń jednocześnie. To nieprawda! Jeśli środki czyszczące zawierają środki powierzchniowo czynne lub składniki zawierające rozpuszczalniki, mogą być znakomitymi środkami 2 w 1.

Wniosek: wartości pH są pomocne, ale nie są miarą wszystkiego. Również środki powierzchniowo czynne i rozpuszczalniki mają wpływ na efektywność czyszczenia, którego nie należy lekceważyć. Istnieją bowiem środki czyszczące, które potrafią usunąć zarówno tłuszcz, jak i kamień. Dlatego w praktyce ważne są instrukcje producenta dotyczące konkretnego zastosowania środka czyszczącego umieszczone na jego etykiecie.